Болеста, која се манифестира во доцните години, често ги п огодyва дури и помладите без тие воопшто да се свесни за тоа, па затоа се препорачуваат прегледи на артериите кај четириесетгодишниците, особено ако нивните родители рано по-чинале од миокарден инфаркт.
За жал, болестите на срцето и кр-вните садови сè уште се водечка причина за с мрт во многу земји во светот, а меѓу нив се издвојува каротидната болест. Настанува поради стеснување на кр-вните садови на вратот, поради што мозокот добива помалку к-рв и кислород отколку што му е потребно, па клетките у-мираат и доаѓа до мозочен у дар.
Кардиологот д-р Предраг Радојковиќ вели дека податоците покажуваат дека од мозочен у дар ќе заболат шест од сто луѓе на 65-годишна возраст, но дека оваа болест може да се појави на која било возраст.
Иако мозочниот у дар е првата причина за инва-лидитет и, за жал, трета причина за с мрт, оваа мрач-на статистика се менува, а с мртноста се намалува благодарение на голем број превентивни мерки кои спречуваат фа-тален исход.
Фактори на ризик
Најважните фактори на ризик кои го намалуваат протокот на к-рв низ каротидните артерии се високиот кр-вен притисок, пу-шењето, високите нивоа на вкупен холестерол и триглицериди и намалени вредности на добриот холестерол.
Важна улога играат: дијабетесот, дебелината, недостигот на физичка активност, семејна историја на болест и возраста на па-циентот. Претходните истражувања покажаа дека ризикот од рана атеросклероза е 2,7 пати поголем кај жените и 1,7 пати поголем кај мажите чии родители по-чинале пред нивната 55 година од миокарден инфаркт.
„Многу па-циенти имаат каротидна болест без воопшто да знаат за тоа. Затоа е важна превенцијата која освен лекарски преглед вклучува и лабораториски тестови и преглед на кр-вните садови на вратот со доплер апарат. Овој преглед се советува по четириесетгодишна возраст, дури и во отсуство на никакви симптоми, за да се добие увид во состојбата на пациентот – истакнува д-р Радојковиќ.
Доплер на кр-вните садови е еден од најважните прегледи кај нев-ролошките па-циенти, покрај методите за снимање на мозочното ткиво. Прегледот е безбо-лен, неинва-зивен, без штет-но зрачење и може да се повтори. Се користи кај пациенти кои имаат слабост и пецкање на половина од телото, губење на видот на половините на видното поле, губење на осетот на половина од телото, вртоглавица.
Ова дава значајни информации за изгледот на кр-вните садови на вратот и протокот што може да се измери. Таканаречениот транскранијален доплер е додаток на претходниот преглед и може да се измери протокот на к-рв низ предните, средните и задните церебрални артерии како и низ артериите на цервикално-окципиталниот слив.
Условите што се испитуваат со овој метод се поврзани со болести на кр-вните садови на мозокот. Сите сомнежи и дилеми, кога е потребно, се решаваат со стандардна ангиографија, техника која се користи за сликање на артериите во мозокот. Сепак, голем проблем останува незнаењето, многумина не се свесни дека имаат проблем и дека им е потребна помош.
„Последиците од стеснетите кр-вни садови на вратот можат да бидат големи, бидејќи мозокот бара големо количество кислород, иако тоа сочинува само два отсто од вкупната телесна тежина.
Како најсовршен ор-ган, тој бара совршено снабдување со к-рв и е многу чувствителен на недостиг на кислород и гликоза во кр-вта. Целосниот прекин на протокот на к-рв доведува до неповратно ош-тетување на мозочните клетки за само неколку минути – предупредува докторот.
Кога ќе се открие каротидна болест, прво се проценува степенот на ризик поради намалувањето на протокот на к-рв низ овој кр-вен сад.
„Доколку степенот на намалување на протокот на к-рв е помал од 50 проценти, пациентот добива лекови, кога намалувањето е меѓу 50 и 70 проценти, можно е лекување со лекови, но и со хируршко вградување на стент. Опера-цијата е неопходна кога степенот на стеснување е поголем од 70 проценти“, вели д-р Радојковиќ.
Превенцијата за сите кардиоваскуларни заболувања е иста, па затоа и овде лекарите потсетуваат колку е важно да се грижите за здравите навики: одржување оптимална телесна те-жина, редовно контролирање на кр-вниот притисок и шеќер во кр-вта, физичка активност. Вежбите или активностите што ќе ги избере здрава личност или пациент треба да се одвиваат неколку пати неделно по 30 до 40 минути.
Она што ги мами па-циентите е недостигот на симптоми кои би укажале дека нешто не е во ред. Мозочниот у дар доаѓа ненадејно, а последиците се трајно ош-тетување на мозокот. Истражувањата покажуваат дека до моментот кога ќе се појават симптомите, каротидната артерија е веќе затната 70 проценти.
Тоа е затоа што само на мал број пациенти со мозочен у дар претходат препознатливи симптоми – одзе-меност на половина од телото или нарушување на видот. Во повеќето случаи, првата и единствена манифестација на болеста на каротидните артерии е мозочниот у дар.
„Ако пациентот има срцев у дар, неговата состојба може делумно или дури целосно да се подобри. Но, кога ќе се доживее мозочен у дар, ниту една следна опера-ција не може да поправи ништо, бидејќи станува збор за клетки на мозокот“, вели докторот.
Што се случува кога ќе се откријат стеснувања?
– Кај пациенти кои имаат промени во артериите, а не се за опера-ција, важно е да се забави развојот на стеноза, односно стеснувањето на кр-вните садови. Ако крвниот сад е целосно бло-киран, тогаш ништо не може да се направи за каротидната артерија.
Во тој случај се следи другата артерија и навремено се реагира на стеснувањето. Кога па-циентот е свесен за проблемот, ги ели-минира сите фактори на ризик и доаѓа на редовни контроли, тогаш неговата прогноза е доста добра – вели д-р Радојковиќ.
