Д-р Ана Опанковиќ од Клиниката за психијатрија на Универзитетскиот клинички центар открива зошто потешкотиите со спиењето станале масовен проблем за луѓето во регионот.
Според некои проценки, од 10 до 60 отсто од населението страда од несоница, наведува РТС.
Податоците од Институтот Батут покажуваат дека секој четврти жител користи седативи и против несоница во текот на годината, што е двојно повеќе отколку во Европа и Америка.
Д-р Ана Опанковиќ од Клиниката за психијатрија на Универзитетскиот клинички центар на Србија за Дневник вели зошто се јавуваат проблеми со спиењето и што советуваат експертите.
Според неа, невозможно е да се дадат веродостојни податоци за тоа колку луѓе имаат проблеми со квалитетот на сонот, редовноста на спиењето, дали спијат колку што треба и дали е зголемен бројот на луѓе кои имаат проблеми со несоница, но факт е дека несоницата е голем здравствен и јавно здравствен проблем, дури и економски проблем.
„Статистиката вели дека несоницата се јавува почесто кај постарите луѓе, дека жените се изложени на поголем ризик од несоница, а мене ми беше интересен податокот до кој дојдов додека се подготвував за оваа емисија, дека разведените луѓе почесто страдаат од несоница отколку оние кои се во брак и оние кои никогаш не биле во брак“, забележува докторката.
Фактори на ризик
Несоницата може да биде изолирано пореметување, односно примарна несоница или несоница како дел од многу други пореметувања, вклучително и органски или системски заболувања, како и психијатриски заболувања, забележа гостинката на Дневник.
Во овој контекст, треба да се земат предвид и факторите на ризик. Кога станува збор за органски пореметувања кои можат да предизвикаат несоница, тука се пред сè кардиоваскуларните заболувања,
белодробните заболувања како што се хроничната опструктивна белодробна болест и астмата, потоа ендокрините нарушувања, дијабетесот, невролошките заболувања, мигрената или мозочниот удар, вели докторката.
Кога станува збор за психијатриски нарушувања, речиси сите психијатриски проблеми можат да предизвикаат нарушувања на спиењето.
„Ако зборуваме за нарушување на спиењето, односно за неорганска несоница, изолирана појава, тогаш имаме некои фактори на ризик кои науката ги издвојува и ги разгледува.
Во секој случај, постои одредена генетска предиспозиција, па забележано е дека луѓето кои имаат меѓу своите блиски роднини, луѓе кои патат од несоница, тогаш имаат поголем ризик да развијат несоница“, додава д-р Опанковиќ.
Исто така, луѓето кои реагираат на стрес со тоа што не спијат се изложени на поголем ризик од развој на хронична несоница.
Исто така, важно е да се истакне дека статистиката вели дека околу 50 проценти, односно секој втор човек има краткотрајна несоница на годишно ниво.
Но, тоа не е нарушување кое бара професионален пристап, т.е. третман, туку ако се повтори или стане хронично.
Хронична несоница
Околу 20 до 30 проценти од населението страда од хронична несоница. За дијагноза на несоница, неопходно е да се води точен дневник за спиење.
Значи, што правиме кога одиме во кревет и се обидуваме да ги идентификуваме потенцијалните причини за несоница. „Најчести причини се светлосните и звучните сигнали во спалната соба, кои треба да се отстранат.
Тие се првата линија на одговор, всушност, во хигиената на сонот, што е неопходно да се обезбеди за да се регулираат проблемите со несоницата“, забележува докторката и додава:
„Понатаму, ако се прејадуваме или ако целосно прескокнеме оброк, не е добро да си легнуваме гладни, но не и со премногу храна во телото.
„Исто така, внесувањето на кофеин во зголемени количини, особено во попладневните часови, го зголемува ризикот од несоница кај одредени луѓе“, забележува докторката.
Луѓето често посегнуваат по алкохол верувајќи дека тоа ќе им помогне да заспијат, но алкохолот може да има спротивен ефект и да ве разбуди уште повеќе.
Што е несоница?
Несоницата не се мери по времето поминато во спиење, туку по проблемите поврзани со заспивањето, нагласува д-р Ана Опанковиќ.
Ако ни се потребни подолго од 30 минути за да заспиеме, понатаму ако имаме проблем да го одржиме континуитетот на сонот и ако се будиме во раните утрински часови.
Можеме да имаме еден од овие три проблеми или само еден и на нив следи тоа што следниот ден имаме проблем во секојдневното функционирање, било професионално или социјално.
„Тие се рефлектираат со намалена концентрација, афективна раздразливост, неможност адекватно да се одговори на секојдневните задачи. Овој проблем, во принцип, трае околу еден месец кога ќе кажеме дека е хронична несоница“, истакнува гостинката на Дневник.
За да се дијагностицира несоницата, потребни се детални анамнестички податоци.
Физички преглед за да се исклучат органски причини за несоница и психијатриски преглед за да се исклучи друга психијатриска болест во која несоницата се појавува како нарушување или симптом.
Исто така, постојат некои објективни методи на мерење, како што се полисомнографија и актиграфија, кои не се изведуваат кај сите пациенти.
Терапија за несоница
Во лекувањето на несоницата најважен е хигиенскиот и диететски режим, односно елиминирање на сите потенцијални причинители на несоница. Потоа се прибегнува кон когнитивно-бихејвиорални техники кои понекогаш доведуваат до регулирање на сонот.
„Ако и тоа не води до регулација и ако се работи за неорганска несоница, тогаш постојат протоколи за лекување на несоница кои пред сè вклучуваат хипнотици. Се препорачува да се користат небензодиазепински хипнотици не подолго од четири до пет недели.
Доколку е потребен подолг третман, тоа мора да се провери од експерт. Она што е исто така многу важно е индивидуалниот пристап кон секој пациент и секоја несоница поединечно“, нагласува д-р Ана Опанковиќ.
Покрај овие лекови, постојат бројни други лекови кои се регистрирани, фармаколошки лекови на пазарот кои вклучуваат блокатори на хистамин Ha1 рецептори и агонисти на мелатонин рецептори.
Мелатонин како нефармаколошко средство, всушност повеќе додаток, не е одобрен од FDA од причина што FDA не се занимава со одобрување на такви средства, но може да се користи во терапија на несоница.
Препорачаната доза е од 0,5 до три милиграми, максималната доза е пет милиграми и се продава без рецепт.
„Во секој случај, препорачливо е да се обратат кај специјалист, особено затоа што лековите кои најмногу се користат се бензодиазепински анксиолитици, а најмалку се индицирани. Впрочем, нивната индикација е многу дискутабилна“, посочува гостинката на Дневник, д-р Ана Опанковиќ.
