Моќта на Urtica dioica: Природно олеснување за болки во зглобовите, артритис и воспаленија
Urtica dioica, попозната како коприва, е растение со богата историја во традиционалната медицина, особено во македонскиот фолклор и манастирските практики.
Ова скромно растение, често сметано за плевел, крие моќни лековити својства, особено за ублажување на болките во зглобовите, артритисот и воспалителните состојби.
Во овој текст ќе ги истражиме природните рецепти, фолклорните верувања, манастирските традиции и научните сознанија за копривата, поткрепени со цитати од стручни извори, како и интересни факти што ја истакнуваат нејзината уникатност, пишува НМД.
Фолклор и традиционална употреба на копривата во Македонија
Во македонската народна традиција, копривата отсекогаш била ценета како лековито растение. Се верувало дека нејзините „боцкави“ листови носат исцелителна енергија, особено за лекување на реума и болки во зглобовите.
Во селските домаќинства, постарите често раскажувале дека копривата „го чисти телото однатре и однадвор“.
Според фолклорот, допирот со свежи листови од коприва на болното место предизвикувал „контраиритација“, односно локално воспаление што ја намалува хроничнната болка.
Оваа практика, позната како уртикација, била широко распространета низ Балканот, вклучително и во Македонија.
Македонските манастири, како центри на духовност и природна медицина, често ја користеле копривата во своите рецепти.
Во манастирот Свети Јоаким Осоговски, на пример, монасите подготвувале чај од коприва за лекување на воспаленија и зајакнување на организмот.
Според усните преданија, копривата се комбинирала со други билки, како камилица и нане, за да се создаде моќен напиток за детоксикација и ублажување на болки.
Манастирски рецепти со коприва
1. Чај од коприва за детоксикација и против воспаленија
Овој едноставен рецепт се користел во многу македонски манастири за прочистување на крвта и намалување на воспаленијата.
– Состојки: 2 лажици суви листови од коприва, 500 мл вода, 1 лажица мед (по желба).
– Подготовка: Листовите од коприва се преливаат со врела вода и се оставаат да отстојат 10-15 минути. Се процедува и се пие по една шолја двапати дневно.
Медот се додава за подобар вкус и дополнителни антиоксидантни својства.
– Ефект: Овој чај помага во намалување на воспалителните процеси и го зајакнува имунитетот.
Според студија од 2019 година, „листовите од коприва содржат флавоноиди и полифеноли, кои имаат силно антиоксидантно и антиинфламаторно дејство“ (Karunakaran & Sadanandan, 2019).
2. Манастирска маст од коприва за болки во зглобовите
Во некои манастири, како оние во Охридскиот регион, се подготвувала маст од коприва за локална примена.
– Состојки: Свежи листови од коприва, маслиново масло, пчелин восок.
– Подготовка: Листовите се ситнат и се мешаат со маслиново масло, па се загреваат на ниска температура 2-3 часа.
Смесата се процедува, се додава пчелин восок и се меша додека не се добие хомогена маст. Се нанесува на болните зглобови двапати дневно.
– Ефект: Оваа маст делува како природен аналгетик и го намалува воспалението.
Истражување од 2017 година покажало дека „хидроетанолниот екстракт од коприва има значителен ефект врз заздравувањето на рани и намалувањето на воспаленија“ (Zouari Bouassida, 2017).
3. Супа од коприва за зајакнување на организмот
Овој рецепт бил популарен во манастирските кујни, особено во пролет, кога копривата е млада и богата со хранливи материи.
– Состојки: 200 г млади листови од коприва, 1 кромид, 2 компири, 1 морков, 1 литар вода, сол, бибер.
– Подготовка: Листовите од коприва се бланшираат кратко во врела вода за да се отстрани боцкавоста. Се додаваат во тенџере со ситно исечкани кромид, компири и морков, па се вари 20-30 минути. Се зачинува по вкус.
– Ефект: Оваа супа е богата со витамини (Ц, А, К) и минерали (железо, калциум), кои го поддржуваат здравјето на зглобовите и коските.
Според д-р Т. А. Џонсон, „липофилните екстракти од коприва покажуваат силно антиинфламаторно дејство без цитотоксичност“ (Johnson et al., 2012).
Научни сознанија за копривата
Современите научни истражувања ја потврдуваат традиционалната употреба на копривата.
Една студија од 1999 година, спроведена од Универзитетот во Ексетер, покажала дека примената на свежи листови од коприва на болни зглобови значително ја намалува болката кај пациенти со артритис.
Од 18 испитаници, сите освен еден потврдиле дека копривата им помогнала, а некои дури сметале дека се излечиле. Не биле забележани сериозни несакани ефекти, освен привремен осип (Wynne et al., 1999).
Д-р Б. Хаилемескел, во студија од 2015 година, истакнува дека „копривата содржи соединение наречено UD-1, кое делува слично на инсулинот, но и флавоноиди кои го намалуваат воспалението, што ја прави корисна за артритис и дијабетес“ (Hailemeskel et al., 2015).
Дополнително, истражување од 2024 година во списанието Phytochemistry Reviews нагласува дека „антиинфламаторното дејство на копривата зависи од делот на растението, типот на екстракт и биоактивните молекули, што бара понатамошни истражувања за целосно разбирање на нејзиниот потенцијал“ (Phytochemistry Reviews, 2024).
Интересни факти за копривата
1. Копривата како текстил: Малку е познато дека во минатото, особено во средновековна Европа, од стеблата на копривата се изработувале ткаенини слични на лен.
Во Македонија, некои стари ткајачки традиции вклучувале коприва за изработка на груби, но издржливи платна.
2. Хранлива суперхрана: Копривата е исклучително богата со хранливи материи. Една шолја бланширана коприва содржи повеќе калциум од млекото и повеќе железо од спанаќот, што ја прави идеална за поддршка на коските и зглобовите.
3. Копривата во магијата: Во македонскиот фолклор, копривата се користела и во ритуали за заштита од „зли сили“. Се верувало дека гранка од коприва поставена над вратата од домот спречува негативна енергија.
4. Еколошка важност: Копривата е клучен вид за биодиверзитетот, привлекувајќи пеперутки и други инсекти. Според истражувањата, Urtica dioica е еколошки значајна билка за одржување на природните екосистеми (Phytochemistry Reviews, 2024).
Копривата (Urtica dioica) е вистински дар од природата, чии лековити својства се длабоко вкоренети во македонската традиција и потврдени од современата наука.
Од манастирските чаеви и масти до фолклорните практики на уртикација, ова растение нуди природно решение за болките во зглобовите, артритисот и воспаленијата. Како што истакнува д-р С. Ј.
Милс од Универзитетот во Ексетер, „копривата е безбедна, економична и ефикасна терапија што заслужува понатамошни истражувања“ (Wynne et al., 1999).
Со комбинирање на традиционалните рецепти и научните сознанија, копривата останува симбол на природната исцелителна моќ, достапна за секого.
Напомена: Пред употреба на коприва за лековити цели, консултирајте се со лекар, особено ако земате други медикаменти, бидејќи копривата може да има интеракции, повеќе ОВДЕ.
