„Оддалечете се од штетни луѓе – дури и ако ви се блиски роднини.“ – Психолозите предупредуваат за пет типа луѓе од кои треба да се заштитите
Во животот сите тежнееме кон љубов, сигурност и меѓусебно почитување. Меѓутоа, колку и да се трудиме да градиме здрави односи, понекогаш во нашата близина се појавуваат луѓе кои носат немир, тага и чувство на исцрпеност.
Особено болно е кога таквите личности не се странци, туку пријатели, партнери или дури членови на семејството.
Психолозите нагласуваат дека емоционалната штета предизвикана од „токсични“ личности може да биде подеднакво, па дури и поинтензивна од физичката болка.
Нивните зборови, постапки и ставови постепено ја нарушуваат самодовербата, го уништуваат внатрешниот мир и создаваат чувство на вина.
Како што вели психологот д-р Сузан Форвард: „Токсичните односи можат да предизвикаат долготрајни емоционални рани, кои често се подлабоки од физичките повреди“ (Forward, 1997).
Затоа, клучна е пораката: „Оддалечете се од штетни луѓе – дури и ако ви се блиски роднини.“
Заштитата на сопственото ментално здравје не е себичност. Прекинувањето на однос кој ве исцрпува не е грев, без оглед на крвното сродство или долгогодишното пријателство.
Останувањето во близина на оние кои не ви посакуваат добро го загрозува вашето ментално здравје и иднина.
Експертите издвојуваат пет типа личности од кои е неопходно да се заштитите, иако на прв поглед тие можат да изгледаат сосема обични.
1. Манипулатори – оние кои ве врзуваат со чувство на вина
Манипулаторите се вешти во користењето на емоциите за остварување на своите цели. Тие ги препознаваат вашите слабости и знаат како да предизвикаат чувство на вина за да попуштите.
Фрази како: „Сè направив за тебе, а ти вака ми враќаш?“ или „Без мене, немаше да успееш во ништо“ се нивни типични алатки.
Кај ваквите личности никогаш не сте доволно добри – ако им помогнете, секогаш можеле да очекуваат повеќе; ако се спротивставите, ве обвинуваат за неблагодарност.
Според д-р Џорџ Сајмон, автор на книгата „Во овча кожа“: „Манипулаторите намерно ја искористуваат вашата совест за да ве контролираат“ (Simon, 1996).
Психолозите советуваат поставување јасни граници. Реакции како: „Жал ми е што така мислиш, но јас одлучив вака“ можат да бидат тешки, но се неопходни.
Доколку дозволите манипулаторот да управува со вашето чувство на вина, ризикувате да станете негова марионета.
2. Хронични песимисти – оние кои светот го гледаат само во црно
Вториот тип личности се оние кои постојано наоѓаат причина за незадоволство. За нив, животот е тежок, луѓето се ужасни, работата е неподнослива, а надежта е непостоечка.
На почетокот можеби ќе се обидете да им бидете поддршка, да им дадете совети или да ги мотивирате. Меѓутоа, со текот на времето станува јасно дека песимистот не бара решенија – тој бара публика за своите поплаки.
Истражувањата во невронауката покажуваат дека долготрајната изложеност на песимизам може да предизвика анксиозност, несоница и чувство на беспомошност (Seligman, 1990).
Психолозите препорачуваат ограничување на контактот со личности кои постојано шират негативност. Како што вели д-р Џон Грохол: „Не сте обврзани да ги спасувате оние кои уживаат во својата несреќа“ (Grohol, 2019).
3. Завидливи личности – оние кои не ги радува вашиот успех
Дали сте забележале личности кои никогаш не се радуваат на вашите успеси? Наместо да ве поддржат, тие ги омаловажуваат вашите постигнувања со коментари како: „Тоа секој може да го направи“ или „Не е тоа ништо особено“.
Овие личности се водени од завист, а вашиот успех го доживуваат како закана за нивното его.
Особено е тешко кога вакви личности се членови на семејството – брат, сестра или друг близок роднина кој никогаш не честита искрено, туку секогаш додава некоја отровна забелешка.
Според психологот д-р Џенифер Кунст: „Зависта може да предизвика долготрајна штета, бидејќи ве тера да ја намалите сопствената вредност за да ги смирите другите“ (Kunst, 2016).
Не сте одговорни за туѓите комплекси. Ако некој не може да се справи со вашиот успех, оставете го да се соочи со своите слабости.
4. Хронични лажговци – оние на кои не можете да им верувате
Доверба е темел на секој однос. Но, што се случува кога сте опкружени со личности за кои лагата е секојдневна алатка?
Овие личности не се ограничуваат на безопасни „бели лаги“, туку постојано ја искривуваат вистината за да ги прикријат своите слабости или да постигнат корист.
Лажговците создаваат нестабилна реалност во која никогаш не сте сигурни што е вистина, а што измислица.
Со текот на времето, ова предизвикува недоверба и параноја. Најопасни се оние кои се насмевнуваат во ваше присуство, а зад грб шират невистини, создавајќи раздор меѓу луѓето.
Како што вели д-р Пол Екман: „Лагите ја уништуваат основата на довербата, а без доверба односите стануваат хаотични“ (Ekman, 2001).
Психолозите советуваат дистанца од вакви личности. Еднаш уловени во лага, тие веројатно ќе продолжат со истото однесување.
5. Егоцентрици и емоционални вампири – оние кои гледаат само за себе
Последната категорија се егоцентриците, или таканаречените емоционални вампири. За нив, сопствените проблеми се најважни, нивните мислења се единствено исправни, а нивните желби се приоритет.
Ретко прашуваат: „Како си?“, а ако го направат тоа, обично е само вовед за повторно да зборуваат за себе.
Во врските, овие личности го третираат партнерот како продолжение на нивните потреби. Во пријателствата, се јавуваат само кога им е потребна услуга.
Проблемот е што егоцентриците често се шармантни на почетокот, привлекувајќи ве со својата харизма. Но, штом почувствуваат дека сте „нивни“, започнуваат да ве исцрпуваат.
Како што вели психологот д-р Алберт Бернштајн: „Емоционалните вампири се хранат со вашата енергија, оставајќи ве празни“ (Bernstein, 2001).
Психолозите советуваат да се научи да се каже „не“ и да се престане да се дава поддршка на вакви личности. Кога ќе сфатат дека повеќе не добиваат внимание, тие самите се повлекуваат.
Заклучок
Заштитата на сопственото ментално здравје е приоритет. Оддалечувањето од манипулатори, песимисти, завидливи личности, лажговци и егоцентрици не е знак на слабост, туку чин на храброст и самопочит.
Како што вели д-р Хариет Брејкер: „Вашето ментално здравје е премногу вредно за да го жртвувате за оние кои не го ценат“ (Braiker, 2004).
Поставете граници, заштитете го вашиот мир и дозволете си да блеснете, без оглед на тоа кој не може да го поднесе вашиот сјај.
Литература
– Bernstein, A. (2001). Emotional Vampires: Dealing with People Who Drain You Dry. McGraw-Hill.
– Braiker, H. (2004). Who’s Pulling Your Strings? How to Break the Cycle of Manipulation. McGraw-Hill.
– Ekman, P. (2001). Telling Lies: Clues to Deceit in the Marketplace, Politics, and Marriage. W.W. Norton & Company.
– Forward, S. (1997). Emotional Blackmail: When the People in Your Life Use Fear, Obligation, and Guilt to Manipulate You. HarperCollins.
– Kunst, J. (2016). The Burnout Cure: An Emotional Survival Guide for Overwhelmed Women. New Harbinger Publications.
– Seligman, M. (1990). Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life. Knopf.
– Simon, G. (1996). In Sheep’s Clothing: Understanding and Dealing with Manipulative People. Parkhurst Brothers.
