Фолната киселина е синтетизирана форма на витамин Б9 која обезбедува важни функции во организмот. Ја поддржува делбата на клетките, продукцијата на ДНА, а нејзиниот недостаток може да биде особено опасен кај трудниците.
Фолната киселина обезбедува правилен развој на фетусот од зачнувањето до крајот на бременоста. Затоа, многу е важно да се следи и внесува доволно количество фолна киселина и со тоа да се намали ризикот од нарушувања во развојот на фетусот. Исто така, фолната киселина ги одржува црвените кр-вни клетки.
Што е фолна киселина и зошто треба редовно да се консумира?
Фолната киселина е вештачки добиена форма на витамин Б9. Синтетизираната фолна киселина има малку поинаква структура од фолатот и се разликува минимално во биолошкиот ефект врз телото.
Фолатот се наоѓа природно во разновидна храна како што се: спанаќ, кељ, брокула, авокадо, агруми, јајца и телешки црн дроб. Бидејќи човечкото тело не може да произведува фолати самостојно, треба да се внесува преку исхраната.
Ова е една од причините зошто здравата и урамнотежена исхрана е исклучително важна – преку неа ги добиваме сите витамини и минерали што ни се потребни за живот, а нашето тело не може да ги синтетизира самостојно.
Фолната киселина е неопходна за правилно функционирање на организмот затоа што учествува во производството на генетски материјал (ДНК), поправка на ДНК и размножување на клетките.
Во комбинација со други витамини како Б6 и Б12, учествува во регулирање на концентрацијата на хомоцистеин во кр-вта, што придонесува за здравјето на кр-вните садови и срцето. Тоа помага при созревање на еритроцитите (црвени кр-вни клетки).
Како фолната киселина придонесува за правилен развој на детето?
Од зачнувањето до раѓањето, бебето ги прима потребните витамини и минерали преку плацентата. Ова е причината зошто мајката треба да обезбеди доволна количина на овие клучни молекули за правилен развој на сите органски системи на бебето.
Фолната киселина во бременоста придонесува за правилно созревање на невролошката цевка и спречува нарушувања во нејзиниот развој. Невролошката цевка е основа од која се развива централниот нервен систем, кој ги вклучува мозокот и ‘рбетниот мозок.
Извори на фолати
Фолатот се наоѓа во разновидна храна како што се лиснатиот зеленчук, ротквицата, брокула, аспарагус, авокадо, грашок, папаја и банани. Важно е да знаете дека не можете да ја задоволите дневната потреба од овој минерал преку исхраната. Од друга страна, не се препорачува да се консумира повеќе од 1 милиграм фолна киселина на ден, освен ако вашиот лекар не советува поинаку.
Телото апсорбира фолна киселина (додатоци) подобро отколку апсорбира фолна киселина (природно се наоѓа во храната). Се препорачува консумирање на фолна киселина на празен стомак затоа што тогаш биорасположивоста е 100%, а во случај на внес на храна паѓа на 85%. Сите жени во репродуктивна возраст, како и оние во менопауза, треба да земаат фолна киселина дури и ако не планираат бременост.
Зголемена фолна киселина во организмот
Ако некое лице ја надмине препорачаната дневна доза, постои зголемена концентрација на фолна киселина во серумот. Токсичноста предизвикана од фолна киселина е ретка бидејќи е растворлива во вода, но без оглед на тоа, секогаш треба да се следат упатствата на лекарот.
Кај некои луѓе, прекумерните дози на фолна киселина можат да предизвикаат колорек-тален карцином, а кај луѓето со недостаток на витамин Б12, тие можат да ја прикријат анемијата. Некои студии покажаа дека високите дози на фолна киселина негативно влијаат на имунитетниот систем со намалување на активноста на имуните клетки.
Прекумерното количество фолна киселина може да прикрие ниски концентрации на витамин Б12. Ова се случува затоа што ја коригира анемијата предизвикана од недостаток на витамин Б12, но не помага при други симптоми на недостаток на витамин.
Ниските концентрации на Б12 предизвикуваат оштетување на нервите и може да доведат до трајно оштетување на нервниот систем. Во некои случаи, високи дози на фолна киселина дури можат да ги влошат симптомите на недостаток на Б12.
Недостаток на фолна киселина
Недостаток на фолна киселина може да се појави на различен начин во зависност од возраста и состојбата (на пример, бременост). Секој систем на органи може да биде засегнат и да покаже симптоми.
Анемија поради дефицит на фолати
Нашето тело има резерви на фолати во период од четири месеци, што значи дека треба да внесуваме доволни количини на овој витамин секој ден. Бидејќи се користи во синтезата на ДНК и еритроцитите, недостатокот најбрзо се забележува во форма на мегалобластна анемија.
Оваа анемија може да се развие поради неколку причини: недоволно внесување на фолна киселина, малапсорпција кај болести на гастроинтестиналниот систем, прекумерно мокрење, употреба на некои лекови (антиконвулзиви, метотрексат).
Во овие случаи, треба да контактирате со вашиот лекар за да ги направите потребните лабораториски тестови и да спречите анемија со потребните додатоци на време или да ги лекувате постоечките.
Зголемен ризик за срцеви заболувања
Фолатите во комбинација со витамин Б6 и Б12 ја контролираат концентрацијата на хомоцистеин и спречуваат негово зголемување. Нерамнотежата на фолна киселинае поврзана со зголемен ризик од развој на срцеви заболувања и срцев у дар.
Истражувањата покажуваат дека луѓето кои земаат додатоци на фолна киселина имаат намален ризик од развој на срцеви заболувања, како и срцев у дар. Исто така, консумирањето на фолна киселина помага во регулирање на кр-вниот притисок кој е познат фактор на ризик за срцеви заболувања.
Контраиндикации за земање фолна киселина
Повеќето возрасни и деца можат да земаат фолна киселина без последици. Но, како и со многу лекови, не се препорачува за секоја личност. Контраиндикации за земање фолна киселина се: алергиски реакции на фолна киселина во минатото, мала концентрација на витамин Б12, карциноми, хемодијализа и срцеви стентови.
Можни интеракции со други лекови
Фолната киселина во некои случаи може да има интеракции со лекови пропишани од лекар. Во случај на земање на фолна киселина со антиконвулзивни лекови, може да има зголемување на концентрацијата на лекот во кр-вта што предизвикува несакани ефекти и посакуваниот ефект е нарушен.
Комбинацијата на метотрексат и фолна киселина не се препорачува да се земаат заедно бидејќи активноста на меторексатот е намалена и истиот ефект се јавува во комбинација со барбитуратите.
Поради оваа причина, многу е важно да се консултирате со вашиот лекар пред да земете фолна киселина за да спречите несакани ефекти и да избегнете можни интеракции со други лекови. Текстот за НМД.мк го напиша Мартина Христовска
